بازار فناوری نانو ایران در سال‌های اخیر با وجود چالش‌های اقتصادی، از جمله تورم و نوسانات ارزی، روندی صعودی و پایدار را تجربه کرده است. طبق گزارش رسمی منتشرشده، میانگین نرخ رشد سالانه این بازار از سال ۱۳۹۲ تا پایان ۱۴۰۲ حدود ۹۷ درصد بوده و در سال ۱۴۰۲ نیز با جهشی ۱۰۲ درصدی، از اهداف تعیین‌شده فراتر رفته است.
جهش فروش محصولات نانو در بازار داخلی
در سال ۱۴۰۲، فروش داخلی محصولات نانو به بیش از ۵۶۱ هزار میلیارد ریال رسید، در حالی که سهم صادرات این محصولات تنها ۹.۲ درصد از کل بازار را تشکیل داد. این آمار نشان‌دهنده تمرکز بالای بازار نانو ایران بر مصرف داخلی و ظرفیت بالای تقاضا در کشور است.
رشد فروش محصولات نانو در سال ۱۳۹۹ نیز با ثبت رکورد ۱۶۰ درصدی، نقطه عطفی در توسعه این حوزه محسوب می‌شود. با وجود کاهش نسبی رشد در برخی سال‌ها به دلیل فشارهای اقتصادی، بازار نانو همچنان بالاتر از هدف‌گذاری رسمی (۴۰ درصد) حرکت کرده و جایگاه خود را در اقتصاد دانش‌بنیان کشور تثبیت کرده است.
بازار تجهیزات نانو؛ رشد ۶۰ درصدی در سال ۱۴۰۲
علاوه بر محصولات نانو، بازار تجهیزات مرتبط نیز در سال ۱۴۰۲ پس از یک دوره افت، با رشد قابل توجهی همراه شد. فروش تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی نانو در این سال نزدیک به ۶۰ درصد افزایش یافت. پنج دستگاه پرفروش در این حوزه شامل موارد زیر بودند:
- دستگاه خشک‌کن انجمادی
- لایه‌نشانی اسپاترینگ رومیزی
- سیستم پوشش‌دهی در خلأ به روش PVD
- دستگاه‌های طیف‌سنجی نوری
- دستگاه الکتروریسی
این رشد نشان‌دهنده افزایش تقاضا برای زیرساخت‌های تحقیقاتی و صنعتی در حوزه نانو و گسترش فعالیت‌های فناورانه در مراکز علمی و تولیدی کشور است.
تعریف بازار نانو و ابعاد آن در ایران
بر اساس استاندارد بین‌المللی ISO/TS 18110:2015، بازار فناوری نانو شامل سه بخش اصلی است:
- بازار کالاهای نانو
- بازار تجهیزات نانو
- بازار خدمات فناوری نانو
در ایران، این سه بخش به‌طور هم‌زمان رشد کرده‌اند و سهم قابل توجهی از اقتصاد دانش‌بنیان را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی روند فروش سالانه از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که حجم بازار تقریباً هر سال دو برابر شده و ظرفیت‌های صادراتی نیز به‌تدریج در حال افزایش است.
چشم‌انداز بازار نانو در سال ۱۴۰۳
با توجه به روند رشد پایدار و عبور از اهداف تعیین‌شده، پیش‌بینی می‌شود بازار فناوری نانو ایران در سال ۱۴۰۳ نیز با رشد قابل توجهی همراه باشد. گزارش نهایی مربوط به عملکرد این بازار در سال جاری، در پایان تابستان منتشر خواهد شد و می‌تواند مبنایی برای تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه علم و فناوری باشد.
در مجموع، بازار نانو ایران با وجود چالش‌های اقتصادی، توانسته جایگاه خود را در عرصه ملی و بین‌المللی تثبیت کند و به یکی از پیشران‌های اصلی اقتصاد دانش‌بنیان کشور تبدیل شود. این موفقیت حاصل تلاش مستمر شرکت‌های فناور، مراکز علمی و سیاست‌گذاری‌های هدفمند در حوزه توسعه فناوری‌های نوین است.
