آخرین ویرایش در 3 ماه توسط آوا رحمتی
در نشست تخصصی «جنگ ۱۲ روزه و رسانه‌ها»، علی شاکر، پژوهشگر علوم ارتباطات، با بررسی عملکرد رسانه‌های داخلی و خارجی در بازنمایی این درگیری، به تفاوت‌های بنیادین در لحن، روایت و هدف‌گذاری رسانه‌ها پرداخت. او تأکید کرد که رسانه‌ها در این جنگ، نقش کارگردانان یک تئاتر سیاسی را ایفا کردند؛ تئاتری که مخاطب را نه‌تنها در مقام بیننده، بلکه گاه در جایگاه بازیگر و حتی قربانی قرار می‌دهد.
تفاوت روایت در ایسنا و صداوسیما؛ مخاطب منفعل یا کنشگر؟
شاکر با تحلیل محتوای بیش از ۱۰۰۰ خبر منتشرشده در طول جنگ، اظهار کرد: «ایسنا مخاطب خود را به‌عنوان یک تماشاگر آگاه می‌بیند؛ فردی که با تحلیل و تفکر، روایت‌ها را دنبال می‌کند. در مقابل، صداوسیما مخاطب را در جایگاه یک رزمنده فعال قرار می‌دهد؛ کسی که باید در میدان نبرد رسانه‌ای حضور داشته باشد و با شور حماسی، پیام‌ها را بپذیرد.»
او افزود: «در اخبار صداوسیما، واژه‌هایی مانند “رژیم صهیونیستی” به‌صورت مکرر و شعاری تکرار می‌شود، در حالی که ایسنا با لحنی استراتژیک و تحلیلی، تلاش می‌کند افکار عمومی را به سمت حقیقت و آگاهی هدایت کند.»
رسانه‌ها و تئاتر جنگ؛ سه پرده از بازنمایی
این پژوهشگر با بهره‌گیری از استعاره تئاتر، رسانه‌ها را در سه پرده مورد بررسی قرار داد:
- پرده اول: اهداف و کارگردانان اصلی روایت‌ها
- پرده دوم: نمایشنامه‌های ارائه‌شده و نحوه روایت
- پرده سوم: جلوه‌های ویژه و تکنیک‌های رسانه‌ای مانند فریمینگ، مونتاژ و استفاده از فناوری‌های نوین
شاکر با اشاره به رسانه‌هایی چون فاکس‌نیوز، وال‌استریت ژورنال، نیویورک‌تایمز و الجزیره، تفاوت‌های روایی آن‌ها را تشریح کرد. به گفته او، فاکس‌نیوز بر شخصیت‌محوری ترامپ تمرکز دارد، وال‌استریت ژورنال روایت نخبگانی و استراتژیک ارائه می‌دهد، نیویورک‌تایمز با سمفونی چندلایه به جنبه‌های انسانی و سیاسی می‌پردازد و الجزیره میزگردی جهانی با نگاهی انتقادی و تلفیقی را شکل می‌دهد.
نقد عملکرد رسانه‌های داخلی؛ از روایت حماسی تا تناقض‌های تصویری
شاکر با انتقاد از عملکرد صداوسیما، گفت: «تصویر ارائه‌شده از جنگ در این رسانه بیش از حد ساده‌سازی‌شده و گاه غیرواقعی است. تناقض‌هایی مانند نمایش دست سالم خبرنگار در یک صحنه و دست بسته در صحنه بعد، اعتماد مخاطب را خدشه‌دار می‌کند.»
او تأکید کرد: «رسانه‌ها باید صدای انسان‌ها و رنج آن‌ها را بازتاب دهند، نه صرفاً صدای قدرت‌ها و شعارها. در بسیاری از روایت‌ها، صدای صلح و انسان غایب بود؛ در حالی که این دو باید محور اصلی روایت‌های رسانه‌ای باشند.»
ضرورت تغییر رویکرد رسانه‌ها در مواجهه با جنگ
شاکر در پایان سخنانش با اشاره به نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی افکار عمومی، خاطرنشان کرد: «رسانه‌ها باید از دولت‌ها بخواهند که به جای تمرکز بر پیروزی‌های نمادین، به انسان‌هایی که در جنگ‌ها آسیب می‌بینند توجه کنند. تنها در این صورت است که روایت‌های امروز می‌توانند در آینده معنا پیدا کنند.»
او افزود: «اگر رسانه‌ها نتوانند صداقت را حفظ کنند و صدای واقعی انسان‌ها را منتقل نمایند، مخاطبان به‌تدریج اعتماد خود را از دست خواهند داد. رسانه باید نه تریبون قدرت، بلکه آیینه حقیقت باشد.»
این تحلیل نشان می‌دهد که در عصر جنگ‌های شناختی، روایت رسانه‌ای نه‌تنها ابزار اطلاع‌رسانی، بلکه بستری برای شکل‌دهی به واقعیت است؛ واقعیتی که اگر از انسان فاصله بگیرد، به تئاتری بی‌روح و بی‌اعتماد بدل خواهد شد.
آوا رحمتی
من فارغ‌التحصیل رشته حقوق هستم و از دوران دانشگاه به مسائل اجتماعی و حقوقی علاقه داشتم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۷ با نوشتن مقالات تحلیلی در وب‌سایت‌های خبری کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار میدانی در حوزه مسائل اجتماعی با چندین روزنامه معتبر همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر بخش اجتماعی و گزارش‌های تحقیقی در یک مجله خبری معتبر فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که صدای افرادی باشم که کمتر شنیده می‌شوند و به بهبود شرایط جامعه کمک کنم.
