آخرین ویرایش در 4 روز ago توسط آوا رحمتی
در دنیای پرشتاب امروز که مفاهیم ارتباط و تبادل اطلاعات دائماً در حال دگرگونی است، جایگاه «مطالعه» به مثابه ستون فقرات هویت و تکامل انسانی، بیش از پیش برجسته میشود. حمیدرضا شکارسری، شاعر، نویسنده و منتقد ادبی نامآشنا، در گفتگویی تحلیلی، بر این نکته تأکید کرده است که انسان برای حفظ جوهرهٔ وجودی خود، ناگزیر از مطالعه است. او مطالعه را فراتر از قالبهای سنتی مکتوب و کاغذی دانسته و آن را نیاز بنیادین بشر برای اندیشیدن اجتماعی و پیوند با تجارب گذشته و حال میشمارد.
تجدید تعریف انسان در پرتو مطالعه
شکارسری با ورود به عمق تعاریف انسان، بیان میکند که صرف «ناطق بودن» یا «اجتماعی بودن» برای تمایز انسان از سایر موجودات کافی نیست. او تلفیقی از «اجتماعی زندگی کردن» و «اجتماعی تفکر کردن» را ذات حقیقی انسان مدرن میداند. این نوع پیچیده از اجتماع و تفکر، تنها از طریق «مطالعه» و دسترسی گسترده به تجربیات، فرهنگها، علوم و هنرهای متراکم بشری میسر است. به اعتقاد وی، تعریف انسان معاصر بدون پدیدههایی چون خط، نوشتن و بهویژه کتاب، ناقص و ناکارآمد خواهد بود. این نگرش، اهمیت مطالعه را از یک فعالیت صرفاً فرهنگی به یک رکن حیاتی برای بقا و تعریف هویت انسانی در عصر حاضر ارتقا میدهد، چرا که هر چه میزان مطالعه کمتر باشد، انسان از تعریف حقیقی خود دورتر و به ابعاد مادیگرایانه نزدیکتر میشود.
مطالعه: پلی برای غلبه بر زمان و انتقال تجربه
این منتقد ادبی، مطالعه را ابزاری قدرتمند برای غلبه بر محدودیتهای زمانی و مکانی معرفی میکند. او با اشاره به پدیدآورندگانی چون فردوسی که هزاران سال پیش شاهنامه را نگاشت و ما امروز مخاطب مستقیم او هستیم، نقش خط و کتاب را در برقراری ارتباطی فراتر از زمان آشکار میسازد. مطالعه، امکان بهرهمندی از خرد و تجربیات گذشتگان را فراهم میکند و به نسلهای جدید اجازه میدهد تا از نقطهٔ صفر شروع نکنند، بلکه بر شانههای غولهای علم و ادب ایستاده و راه را ادامه دهند. این انتقال دانش، چه در حوزهٔ ادبیات و چه در عرصههای علمی، بدون وجود متون مکتوب یا دیجیتال ناممکن است. به بیان شکارسری، کتاب همچون یک معلم بیزمان، تجربهها را بدون آنکه شخص مستقیماً آنها را زیسته باشد، به مخاطب میآموزد و این مهمترین خاصیت مطالعه است؛ خاصیتی که دانش علمی و کاربردی امروز ما نیز شدیداً به آن وابسته است.
از مناظره سقراطی تا هرمنوتیک مدرن: تکامل نگاه به متن و مطالعه
شکارسری در ادامه بحث خود به ریشههای تاریخی مواجهه با نوشتار بازمیگردد. او به مخالفت سقراط با مکتوب کردن اندیشهها اشاره میکند که معتقد بود نوشتار، پویایی کلام شفاهی و امکان پرسش و پاسخ مستقیم را از بین میبرد و نویسنده با نگارش اثرش میمیرد. اما در ادامه، شاگردان او نظیر افلاطون و ارسطو با طرح دیدگاههای متفاوت، نقش «ناگفتهها» در متن را ستودند و آن را فرصتی برای مشارکت فعال مخاطب در کشف معنا دانستند. این تحول فکری به مفهوم «سفیدخوانی» و سپس «هرمنوتیک» در عصر حاضر انجامید، که بر اساس آن، هر بار که خوانندهای با متنی مواجه میشود، با «افق دید» خود معناهای تازهای از آن استخراج کرده و به اصطلاح آن را «دوباره متولد» میکند. این پویایی در تعامل با متن، دلیلی است که آثاری چون اشعار حافظ و مولانا با گذشت قرون، همچنان زنده و الهامبخش باقی میمانند، زیرا هر خوانش، گفتگویی جدید را با خالق اثر رقم میزند و صدای اثر از پس قرون بالا میآید.
آینده مطالعه: حفظ جایگاه کتاب کاغذی در عصر دیجیتال
در عصر حاضر، با ظهور فناوریهای نوین و گسترش فضای مجازی، اشکال «مطالعه» نیز دستخوش تغییر شده است. حمیدرضا شکارسری تأکید میکند که مطالعه دیگر صرفاً به صفحات کاغذی محدود نمیشود و شامل محتواهای دیجیتال در رایانهها و گوشیهای هوشمند نیز میگردد. با این حال، او هشدار میدهد که این تحول نباید به معنای نادیده گرفتن مزایای منحصر به فرد کتاب کاغذی باشد. وی با اشاره به آسیبهای جسمانی ناشی از خیره شدن طولانیمدت به صفحات دیجیتال، که توسط خود علم ثابت شدهاند، بر لزوم حفظ توازن میان مطالعه دیجیتال و مکتوب تأکید دارد. به باور این منتقد ادبی، برای بسیاری از اهل مطالعه، حس بوی کاغذ، لمس صفحات و امکان یادداشتنویسی حاشیهٔ کتاب، تجربهای بیبدیل است که هرگز با ابزارهای دیجیتال قابل جایگزینی نخواهد بود. این رویکرد نشان میدهد که با وجود پیشرفت تکنولوژی، کتاب کاغذی همچنان نقش مهمی در فرهنگ مطالعه ایفا میکند و ارزشهای خاص خود را حفظ خواهد کرد. بنابراین، انسان مدرن چه از طریق کتابهای کاغذی و چه از طریق ابزارهای دیجیتال، بیش از پیش به مطالعه وابسته است تا بتواند حیات فکری و اجتماعی خود را تداوم بخشد.
مطالب مرتبط
- نیشابور، میعادگاه عشق و ایثار؛ مراسم وداع با پیکر مطهر شهید گمنام در مرکز آموزشی فراجا برگزار گردید
- معاون هنری وزارت ارشاد بر لزوم تحول و جریانسازی در جشنوارههای هنری تاکید کرد
- شاعر مطرح ایرانی ریشههای نارضایتی دانشآموزان از درس زبان و ادبیات فارسی را تشریح کرد
- بنیسیو دل تورو به جمع بازیگران پیشدرآمد «یازده یار اوشن» میپیوندد
آوا رحمتی
من فارغالتحصیل رشته حقوق هستم و از دوران دانشگاه به مسائل اجتماعی و حقوقی علاقه داشتم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۷ با نوشتن مقالات تحلیلی در وبسایتهای خبری کوچک آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان خبرنگار میدانی در حوزه مسائل اجتماعی با چندین روزنامه معتبر همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر بخش اجتماعی و گزارشهای تحقیقی در یک مجله خبری معتبر فعالیت میکنم. تلاش من این است که صدای افرادی باشم که کمتر شنیده میشوند و به بهبود شرایط جامعه کمک کنم.
